Neem en lees...
Aanbevolen boeken
Sacred Books | Secret Libraries wil graag bijdragen tot de bekendheid van het Brugse materiële en immateri¨ele religieuze erfgoed. Daarom bieden we op deze pagina een becommentarieerde literatuurlijst aan met vooral Nederlandstalige publicaties. Wij ontvangen ook graag titels van boeken en artikels, graag van enkele woorden uitleg voorzien, om ze aan deze lijst toe te voegen. Onderaan voegen we ook enkele films toe. Actuele aantal titels: 98.
Onderwerpen
1. Karmelieten
1.1. Geschiedenis van de Karmel
Titus Brandsma, Mystiek van de Carmel. Historische schetsen
Karmelitaanse Vorming, Boxmeer, 2011, 61 p. — Hoewel dit overzicht van de geschiedenis ietwat verouderd is, verdient het op de eerste plaats te komen: het is geschreven door één van de heiligen en mystici van de Karmel, de Nederlandse Titus Brandsma. In negen lezingen behandelt hij de legende rond de profeet Elia, het ontstaan op de berg Karmel en de verhuis naar Europa, de diverse hervorming, ook de Teresiaanse, om af te ronden met recente heiligen en het charisma van de Karmel. Dit bijzonder goede werkje kan ook als inleiding tot de spiritualiteit van de Karmel dienen. Je kan het downloaden door op de cover te klikken!
Joachim Smet, The Mirror of Carmel. A Brief History of the Carmelite Order
Uitgeverij Carmelite Media, Tucson, Arizona, 2011, 812 p. — Helaas is er geen uitvoerige geschiedenis van de Karmel in het Nederlands. Joachim Smet is een geschoeide karmeliet die een monumentale geschiedenis van de Karmel schreef in het Engels. Dit boek is er de 'beknopte' versie van, toch nog goed voor 812 bladzijden. De Franse Wikipedia heeft wel twee pagina's die heel goed zijn opgesteld en veel bieden over de geschiedenis van de Karmel: 'Grand Carmes' en 'Ordre des carmes déchaux'.
Joachim Smet, The Carmelites: A History of the Brothers of Our Lady of Mt. Carmel
Joachim Smet, The Story of St. Teresa of Avila and Her Reform
Carmelite Media, Darien, Illinois, 2015, 176 p. — In dit boek beschrijft Smet de geschiedenis van de Teresiaanse hervorming, te beginnen met de inspiratie van Teresa, haar strijd en haar succes als hervormster.
Joseph Baudry, Aux sources du Carmel
Editions du Carmel, Toulouse, 2012, 456 p. — In dit goed gedocumenteerde werk vindt, wie vlot Frans leest, een uitstekende inleiding tot de vroeger geschiedenis van de Karmel. Het boek geeft ook een inleiding tot de spiritualiteit van de Karmel.
Pedro Ortega, Histoire du Carmel thérésien
Editions du Carmel, Toulouse, 2016, 639 p. — Recent uiterst gedocumenteerd werk over de geschiedenis van de Teresiaanse hervorming.
1.2. Karmel in Vlaanderen en Brugge
Claude Pauwels, De Ongeschoeide Karmelieten in Brugge
Er bestaat geen publicatie over de geschiedenis van de Karmel in Vlaanderen en in Brugge, maar onze gids Claude Pauwels maakte een eindwerk in de opleiding tot stadsgids over dit onderwerp, dat we hier dankbaar mogen aanbieden. Op deze foto klikken.
1.3. Spiritualiteit van de Karmel
John Welch, De karmelitaanse weg. Een oud pad voor de hedendaagse pelgrim
Uitgeverij Carmelitana, Gent, 2019, 221 p. — Welch is een Amerikaanse karmeliet die goed thuis in de karmeltraditie maar ook in het hedendaagse denken. Op een aangename en goed gedocumenteerde wijze schetst hij de geschiedenis, de spiritualiteit en het charisma van de Karmel, en daarom is dit boek heel geschikt als eerste kennismaking met de Karmel.
Carlos Noyen, Bij de bron van Elia. De mystieke traditie van de Karmel
Carmelitana, Gent, 2003, 210 p. — P. Carlos Noyen schreef een heel toegankelijk werk waarin de belangrijkste thema's aan bod komen. Een stukje hieruit vind je op de website van Sarephta: https://www.karmelsarephta.com/karmelorde. Daar vind je overigens ook een 'Woordenboekje van de Karmel', door Geert Schiettecatte opgesteld: https://www.karmelsarephta.com/blog. Helaas geen digitale cover beschikbaar.
Wilfrid McGreal, At the Fountain of Elijah: The Carmelite Tradition
Orbis Books, 1999, 136 p. — Heel toegankelijke inleiding tot de spiritualiteit van de Karmel.
Paul-Marie de la Croix, Carmelite Spirituality in the Teresian Tradition
ICS Publications, Washington, 1997, 96 p. — Dit is een oud werk, maar nog steeds heel goed.
1.4. Gebed, mystiek, contemplatie
Carlos Noyen (ed.), Onderstroom. Handboek voor gebed
Carmelitana, Gent, 2009, 2 dln., 286+333 p. — In dit tweedelige handboek voor gebed dat de Vlaamse Karmel publiceerde vind je een veelzijdige inwijding in de theologie en de praktijk van het gebed, aan de hand van theoretische uitleg, illustraties, voorbeelden en nog veel meer. Door zijn brede invalshoek en tal van materiaal blijft dit werk wellicht wel het meest praktische wat er in het Nederlands over het gebed te vinden is.
.
Elizabeth Smith & Joseph Chalmers, Ontmoeting met God. Een introductie tot innerlijk gebed
Carmelitana, Gent, 2001, 127 p. — Dit boekje stelt de gebedsmethode voor die door de Amerikaanse trappist Thomas Keating en gezellen werd ontwikkeld, en in feite neerkomt op een heel traditionele christelijke gebedsmethode, maar dan in een fris en degelijk kleedje. Dit is de gebedsmethode die Teresa van Avila en Jan van het Kruis hadden voorgesteld, hadden ze nu geleefd.
Lieven Vanderbrugghen, Bidden van onderuit. Inleiding in de contemplatieve meditatie
Carmelitana, Gent, 2009, 108 p. — In dit boek wordt met meditatie dieptemeditatie bedoeld, niet een reflexieve, mentale of bezigheid. Meditatie is hier een gebeuren dat iets doet aan degene die mediteert, als een transformatie of heling. Mediteren is inzoomen op de ervaring van het hart, van de intuïtie, van het persoonlijk invoelen van het Geheim als de dragende Grond van het bestaan.
Paul Harris, 366 dagen mediteren met John Main
CM-Publicaties, Kapelle-op-den-Bos. — Opnieuw een boek oorspronkelijk door Carmelitana uitgegeven onder de titel De stille revolutie, dat de tweede grote actuele stroming van christelijke meditatie voorstelt, in de vorm van een bloemlezing uit de werken van de Engelse Benedictijn John Main. Waar Keating eerder leert van het boeddhisme, leert Main vooral van het hindoeïsme en zijn gebruik van een mantra, nu op Christus gericht.
Franz Jalics, Contemplatieve oefeningen
Carmelitana, Gent, 2017, 341 p. — Dit boek biedt een inwijding tot het diepere gebed aan de hand van vele vignetten, d.w.z. personen die aan het wood zijn over hun ervaringen en moeilijkheden met bidden, waarop de jezuïet Jalics dan heel aandachtig ingaat. Het is dus vooral een praktische inwijding tot het (diepere) gebed, dat reeds veel mensen inspireerde.
William Johnston, Mystieke theologie. De wetenschap van de liefde
Carmelitana, Gent, 1997, 345 p. — Deze Amerikaanse jezuïet schreef meerdere heel goede boeken over gebed en mystiek, waarvan meerdere uitgegeven door Carmelitana. In dit boek biedt hij een geschiedenis van de christelijke mystiek, waarbij hij de dialoog met oosterse religies en hedendaagse wetenschap niet uit de weg gaat. Hij is heel goed thuis in de mystiek van Teresa van Avila en Jan van het Kruis, die hij meermaals citeert. Geen gemakkelijke lectuur, maar wel zeer degelijk.
Kees Waaijman, Lokroep van het Onuitsprekelijke. Gesprekken
Leeuwarden, Discovery Books, 2015, 256 p. — In dit boek gaat een journaliste met de bekende hoogleraar en karmeliet Kees Waaijman in dialoog over spiritualiteit en mystiek, waarbij Waaijman op een heel bevattelijke manier spreekt over het spirituele omvormingsproces en westerse en oosters mystiek met elkaar verbindt. Elk hoofdstuk geeft een eigen peiling van deze vragen: Wie ben ik? Wie is God? Geloven in iets. Het mystieke niets. De mystieke aanraking. De mystieke omvorming. De mystieke weg. Stappen op de weg. De rol van de leraar op de geestelijke weg. Verlichting. Meditatie en contemplatie. De donkere nacht van de ziel. De dood. Heel toegankelijk en héél rijk.
Lex Boot, Handboek christelijke meditatie. Vertrekpunten, wegen en vruchten
Joris Baers (ed.), Encyclopedie van de mystiek
Kok-Lannoo, Kampen-Tielt, 2006, 1165 p. — Dit monumentale werk biedt zowel een historisch overzicht, een overzicht omtrent mystiek in de grote wereldreligies, thematische behandelingen, als een uitgebreid lexikon over mystici, mystieke geschriften en thema's.
Ursula King, Christelijke mystici. Het leven van de mystici en hun nalatenschap — een overzicht
Sufi Publications, 2009, 240 p. — Recente vertaling van iets ouder maar uitstekend werkje.
John Ferguson, Encyclopedia van de mystiek en de mysterie godsdiensten
Wereldvenster, Baarn, 1979, 320 p. — Ouder werk maar heel handig om snel iets te vinden over heiligen, mystici en allerlei thema's. Bevat ook teksten.
Peter Tyler, Teresa of Avila: Mystical Theology and Spirituality in the Carmelite Tradition
Routledge, 2016, 162 p. — Uitstekende studie over bronnen en aard van de karmelitaanse visie op contemplatie en mystiek.
Bernard McGinn, The Presence of God. A History of Western Christian Mysticism
Herder & Herder, 2004 e.v., 8 dln. tot nog toe, duizenden blz. — Wie een overzicht wil hebben van christelijke mystiek kan hier terecht bij dit monumentale opus. Er moet nog één deel verschijnen over mystiek in de twintigste eeuw. Het werk van McGinn is onvolprezen, alhoewel toch deze kleine reserve: qui trop embrasse mal étreint, want hier en daar zijn details niet exact. Er is dus ook een deel over mystiek in de karmelitaanse traditie, vol. 6, dl. 2, zie cover.
Edward Howells & Mark A. McIntosh, The Oxford Handbook of Mystical Theology
Oxford University Press, Oxford, 2020, 720 p — Voor de christelijke mystiek biedt dit omvangrijke werk een uitstekende introductie over de relatie tussen mystiek en theologie. Bronnen, contexten, praktijken, basispatronen worden goed uitgelegd, met vele teksten.
Louis Komjathy, Introducing Contemplative Studies
Wiley-Blackwell, Hoboken (NJ) - West Sussex, 2018, 410 p. — Een nieuwe academische discipline zijn de zgn. contemplative studies, die onderzoek en educatie nastreeft i.v.m. de contemplatieve praktijk en ervaringen van de wereldreligies en de relevantie ervan voor de samenleving. Dit boek stelt deze discipline voor aan het publiek, bespreekt contemplatieve praktijk, ervaring, tradities en pedagogie, alsook interpretatiemethodes, actuele trends en toekomstperspectieven.
Louis Komjathy, Contemplative Literature: A Comparative Sourcebook on Meditation and Contemplative Prayer
Suny, New York, 2015, 850 p. — Dit lijvige werk biedt na een theoretische benadering van contemplatieve praktijk, steeds vanuit een interreligieus perspectief, twaalf hoofdstukken waarin aan de hand van tal van teksten de praktijk van meditatie en contemplatie in de grote religieuze tradities aan bod komen. Uitstekend, maar niet voor beginnelingen.
Steven T. Katz, Comparative Mysticism: An Anthology of Original Sources
Oxford University Prees, Oxford, 2013, 648 p. — Voor wie het zich kan permitteren (210€ voor de hardcover) is dit een nec plus ultra werk dat een steengoede introductie tot mystiek biedt door de allergrootste specialisten en daarna een becommentarieerde bloemlezing met bibliografie, per religie. Zo is het deel over christelijke mystiek door B. McGinn alleen al bijna 100 p.
1.5. Karmelfiguren
Carlos Noyen, Teresa van Ávila. Levend water
Carmelitana, Gent, 2020, 108 p. — Teresa van Avila geeft een fijne analyse van mystiek en de groei daarin. Dit boekje komt tegemoet aan de nood aan een eenvoudige en heldere uitleg van de leer van Teresa. P. Carlos legt goed uit wat Teresa juist bedoelt met mystieke ervaring. Het boekje bevat vele citaten van Teresa en is daardoor een uitstekende eerste kennismaking. Overigens hoort het tot een reeks 'Spirituele Meesters' waarin meerdere mystici aan bod komen!
Ik ben van U. Bloemlezing uit de geschriften van Teresa van Ávila
Carmelitana, Gent, 2014, 190 p. — De Spaanse karmeliet Tomas Alvarez is de grote specialist van Teresa van Avila. In dit boek biedt hij thematische hoofdstukken (bv. over het gebed en de persoonlijke groei van Teresa) en inleidingen tot de verschillende werken die Teresa schreef. Het biedt dus een eerste kennismaking met haar geschriften maar ook een samenvatting van haar visie.
Marcelle Auclair, Gods dolende edelvrouwe. Leven van Teresia van Avila
Carmelitana, Gent, 2009, 500 p. — De schrijfster van dit waarlijk boeiende heiligenleven schreef haar boek tijdens en na een reis langsheen de karmelietessenkloosters van Spanje door Teresia van Avila zelf gesticht. Hoewel deze biografie zich laat lezen als een roman, is het er geen, want het werk is gefundeerd op de geschriften van de heilige zelf en op die van hen die haar gekend en omringd hebben. Zowel door de wetenschappelijke als door de literaire, zowel door de katholieke als door de neutrale pers, werd dit machtige heiligenleven geprezen. Het is als een kuur die nieuwe levenskracht schenkt. Geen enkele geneeskundige bron heeft de kracht van deze heerlijke biografie.
Johannes Schiettecatte (ed.), Dorst naar het Absolute. In dialoog met Teresa van Avila
Carmelitana, Gent, 2016, 130 p. — Enkele van deze bijdragen waren oorspronkelijk conferenties op een internationaal symposium dat in 2015 te Brussel doorging; andere zijn gelegenheidsconferenties, één enkele tekst werd voor dit boek geschreven. De schrijvers zijn thuis in Teresa of in één of ander veld van de studie van de mystiek en proberen haar figuur te laten dialogeren met hedendaagse interessevelden, zoals de psychologie of de interreligieuze dialoog2016, 130 p.
Alain Delaye, Johannes van het Kruis. Wijze, dichter, mysticus
Carmelitana, Gent, 2016, 137 p. — Deze Franse theoloog geeft een bevattelijke inleiding tot Jan van het Kruis als theoloog (wijze), als dichter en als mysticus, stelt vervolgens de drie grote gedichten die hij schreef voor, en biedt een (heel) beknopte biografie. Tegelijk informatief en pastoraal.
Jan van het Kruis, Donkere nacht
Carmelitana, Gent, 2021, 236 p. — Donkere nacht is het meest bekende werk van Jan van het Kruis, hier in een nieuwe vertaling, met veel inleidingen, voetnoten en een duidende woordenlijst achteraan. Geen gemakkelijke, maar wel essentiële lectuur. Geen andere mysticus schreef wellicht zo indringend over de ervaring van ontreddering die kenmerkend is voor het groeien in contemplatief bidden: zo wijd worden als de Liefde.
Crisogono de Jesus, Geboren uit Gods Adem. Biografie van Johannes van het Kruis
Carmelitana, Gent, 2009, 448 p. — Deze biografie vermelden we omdat het de enige in het Nederlands is en er met zorg moet mee omgegaan worden. Het is nog steeds eerder een hagiografie dan een biografie, werkend met een heiligenbeeld waarin vooral wonderen en versterving centraal staat. Ja, ze is zeer goed gedocumenteerd en historisch betrouwbaar, maar het beeld van Jan van het Kruis dat overblijft is eng. De echte Jan van het Kruis was een heel minzaam en open man, een hartelijke humanist, die ons uitnodigt om te genieten.
Patrick Ahern, Maurice & Thérèse. Het verhaal van een liefde
Carmelitana, Gent, 2008, 199 p. — Het is niet gemakkelijk een inleiding tot Thérèse te vinden die haar recht doet; het wordt gauw devotioneel, moraliserend, onaantrekkelijk. Maar de insteek van dit boek van een Amerikaanse bisschop is origineel en fris: hij biedt de brieven van Thérèse van Lisieux aan haar 'geestelijke broer' Maurice Bellière, een jonge seminarist met moeilijkheden, voorzien van inleidingen, en zo krijgen we de ware Thérèse in haar authenticiteit te zien!
Lieven Vanderbrugghen, Mijn blik vast op U. De icoon van de gelukzalige Elisabeth van de Drie-eenheid
Carmelitana, Gent, 111 p. — De insteek van dit werkje is een beetje vreemd misschien, maar de benadering van deze Franse kamelheilige is degelijk en hedendaags. In het Nederlands de beste introductie.
Ilse Kerremans, Edith Stein. Zoek je de waarheid, dan zoek je God
Carmelitana,G, 2020. — Tot op vandaag is de Duits-Joodse filosofe en karmelietes Edith Stein van grote betekenis, vooral omdat zij in staat was haar leven en haar leer, haar daden en haar woorden met elkaar te verbinden. Haar verzamelde werken bestaan uit 28 delen waarvan slechts twee in het Nederlands vertaald zijn. Door de talrijke citaten uit haar werken geeft dit boekje een indruk van het rijke gedachtegoed van deze spirituele meesteres. Beste eerste kennismaking met deze boeiende figuur.
Anne Marie Bos, Titus Brandsma. Spiritualiteit dichtbij in veertien teksten
Adveniat, 2018. — Deze Nijmeegse karmeliet en hoogleraar in de filosofie en de geschiedenis van de mystiek was vanuit zijn bewogenheid betrokken bij tal van maatschappelijke, bestuurlijke, culturele en religieuze activiteiten. Hij stierf in gevangenschap in het concentratiekamp Dachau. In dit boek zijn veertien teksten van de zaligverklaarde Titus Brandsma samengebracht - vaak fragmenten van uitgebreidere geschriften.
2. Engels Klooster
2.1. Geschiedenis Engels Klooster
W.F. Scheepsma, Deemoed en devotie. De koorvrouwen van Windesheim en hun geschriften
Prometheus, Amsterdam, 1997, 379 p. — Dit is wel geen geschiedenis van het Engels Klooster, maar geeft toch inzage in de geschriften van de koorzusters van het kapittel van Windesheim, waardoor heel veel aspecten van het kloosterleven kunnen geschetst worden. Dit gedetailleerde werk, vrucht van een doctoraatsstudie, bespreekt de talrijke soorten geschriften die de congregatie produceerde, en ook enkele figuren. Rijke bibliografie. Zo ontstaat wel een goed inzicht in de ziens- en levenswijze van de zusters.
Rudolf van Dijk, De congregatie van Windesheim en haar jongste geschiedenis
Brill, Nederlands Archief voor kerkgeschiedenis/Dutch Review of Church History 59 (1978) 1-10. — Artikel over jongste geschiedenis van de congregatie van Windesheim, te downloaden door op cover te klikken.
Lodewijk Van de Walle, Het Engels klooster : een band tussen de Nederlanden en Engeland
Brugge, 1965, 70 p. — Dit boek bevindt zich in de stadsbibliotheek van Brugge, geen verdere info.
Petronella Bange, De doorwerking van de Moderne Devotie: Windesheim 1387-1987
Uitgeverij Verloren, Utrecht, 1984, 62 p. — Ex. in de Biekorf.
C. Van der Wansem, Het ontstaan en de geschiedenis der Broederschap van het Gemene Leven tot 1400
Universitaire uitgaven, 1958, 221 p. — Schets van het ontstaan van het vicariehuis, de stichting van het klooster van Windesheim en het Heer-Florenshuis, de expansie buiten Deventer en de kerkelijke positie en goedkeuring van de Broederschap. (Ex. in de Biekorf)
2.2. Moderne Devotie
Erik de Boer & Anna Dlabacova, De Moderne Devotie. Spiritualiteit en cultuur vanaf de late Middeleeuwen
WBooks, Zwolle, 2018, 271 p. — In dit luxueus uitgegeven boek —waaraan ook zusters van het Engels Klooster meewerkten — komen verschillende auteurs aan bod die een of ander aspect van de geschiedenis en spiritualiteit van de Moderne Devotie belichten. De bijdragen zijn tegelijk toegankelijk en deskundig, en rijk geïllustreerd.
Rudolf Van Dijk, Twaalf kapittels over ontstaan, bloei en doorwerking van de Moderne Devotie
Uitgeverij Verloren, 2012, 536 p. — Rudolf Van Dijk, te vroeg gestorven Nederlandse karmeliet, was een internationaal erkend specialist inzake de Moderne Devotie. Uit zijn omvangrijke oeuvre zijn twaalf bijdragen herschreven, geactualiseerd en gebundeld. Allereerst wordt Geert Grote als geestelijk leidsman gepresenteerd. Vervolgens toont de auteur zijn voorkeur voor het vrouwelijke devotendom, dat in de geschiedschrijving tamelijk onderbelicht is gebleven. Daarna benadert hij deze beweging van 'vernieuwde innigheid' als school van spiritualiteit met een mystiek perspectief. Ten slotte beschrijft hij de receptie van de Navolging van Christus, de rijpste vrucht van deze nog steeds actuele spiritualiteit
Evert de Bruin, Geert Grote en de Moderne Devotie
Walburg Pers, 1984, 152 p. — (Ex. in de Biekorf)
Geert Grote, Getijden van de Eeuwige Wijsheid
Van Gennep, Amsterdam, 2008, 54 p. — Inleiding, tekst en hedendaagse vertaling van ascetische vrome gebeden zoals deze in gebruik waren in de Middeleeuwse mannen- en vrouwenkloosters van de Moderne Devotie.
H. van Engen & G. Verhoeven, Monastiek observantie en Moderne Devotie in de noordelijke Nederlanden (Middeleeuwse studies en bronnen 110)
Uitgeverij Verloren B.V., Hilversum, 2007, 192 p. — Onderzoek naar hervormingen van het monastieke landschap richtte zich in de laatste decennia overwegend op de Moderne Devotie. Deze bundel wil de aandacht juist vestigen op observantiebewegingen in de oudere kloosterorden, waarbij de wisselwerking tussen het traditionele kloosterwezen en de Moderne Devotie uiteraard wel aan de orde komt.
Mariska van Beusichem, Moderne Devotie. Terug naar de bron met Geert Grote & Thomas a Kempis
WBooks, Zwolle, 2011, 128 p. — Dit boek vertelt op een toegankelijke manier de boeiende ontstaansgeschiedenis van de Moderne Devotie. Er wordt ingegaan op de beeldende kunst uit de tijd van de Moderne Devotie en de manier waarop deze functioneerde binnen het geestelijke leven in de laat-middeleeuwse Nederlanden. Speciale aandacht is er voor de prachtig verluchte Sarijs-handschriften, die aan het einde van 15de eeuw werden gemaakt in het Fraterhuis van de broeders van de Moderne Devotie in Zwolle.
Koen Goudriaan, Vernieuwde innigheid. Over de Moderne Devotie, Geert Grote en Deventer
Arko Sports Media BV, 160 p. --
Werner Verbeke, Devotio Windeshemensis
Leuven University Press, 1992, — Dit boek bevat waardevolle bijdragen over de geschiedenis en de spiritualiteit van de Moderne Devotie in het Engels, Frans en Duits, o.a. (in het Nederlands) van Noël Geirnaert over 'sporen van Windesheimse invloed in en rond het laatmiddeleeuwse Brugge'.
Minke de Vries, Pleidooi voor postmoderne devotie. Navolging vanuit vrijheid en gemeenschap
Boekencentrum, 2013, 88 p. — Dit pamflet gaat over de vraag hoe het kan dat de beweging van Geert Grote en Thomas a Kempis na meer dan zeshonderd jaar nog steeds zoveel kracht blijkt te bezitten. Minke de Vries licht de beweegredenen toe en legt uit welke rol de geestelijke, economische en sociale crisis speelt. Hij houdt ons een spiegel voor van navolging, gemeenschap en stille aandacht en daagt uit om ons aan te sluiten.
2.3. Thomas a Kempis
Jacques Koekkoek, Thomas a Kempis. De navolging van Christus
Kok, Utrecht, 2016, 256 p. — Dit werk hoeft nauwelijks een introductie: het is ontelbare keren gedrukt, vertaald en gelezen, vooral in vroegere christelijke generaties, maar het blijft actueel omdat het naar het hart van het evangelie brengt: de band met Christus. De inleiding en moderne bewerking van Koekkoek maakt het werk toegankelijker.
Gerard Wijdeveld, Thomas a Kempis, De Navolging van Christus
Pelckmans, Kapellen, 2003, 249 p. — Deze vertaling van de bekende vertaler van o.a. de Belijdenissen van Augustinus slaagt erin de mystieke tonaliteit van dit geschrift goed tot zijn recht te laten komen. De Inleiding van Paul van Geest geeft een goed inzicht in de leef- en denkwereld van Thomas a Kempis en in de stand van het Thomas-onderzoek.
Rudolf van Dijk, Thomas a Kempis. De Navolging van Christus
Ten Have, Baarn, 2008, 332 p. — Wetenschappelijk verantwoorde en goed ingeleide uitgave van de Navolging, met de oorspronkelijke Latijnse tekst en een nieuwe Nederlandse vertaling.
Thomas a Kempis, De rozentuin
Kok Boekencentrum, Utrecht, 2009, 77 p. — De rozentuin vertoont wat betreft de stijl een zekere verwantschap met de oudtestamentische wijsheidsliteratuur. Zoals de schrijver van het boek Spreuken toont Thomas zich nu eens belerend, dan weer vermanend. Soms ontleent Thomas zijn inzichten aan de Schrift. Soms berusten zij op observaties van de natuur om hem heen. Deze observaties verwoordt hij weer in het taaleigen van de psalmist. Hiermee nodigt Thomas de lezer uit zich in de dynamiek te scharen van lof aan God, die de schepping voor Thomas, zoals ook voor Augustinus, van nature al is.
Thomas a Kempis, Leven van Geert Grote
Kok Boekencentrum, Utrecht, 2021, 192 p. — Twaalf jaar voor zijn dood had Geert Grote een religieuze ervaring die zijn leven drastisch zou veranderen. Door zijn vurige geloof werd hij de grondlegger van de Moderne Devotie. Zonder hem zou de wereld nooit gehoord hebben van de Broeders en Zusters van het Gemene Leven of ‘De navolging van Christus’. Vijftig jaar na zijn dood schreef Thomas Kempis een biografie van deze markante religieuze wegbereider.
Greg Peters, Thomas a Kempis. His Life and Spiritual Theology
Cascade Books, 2021, 186 p. — Dit boek geeft uitleg over de spirituele theologie van de Navolging van Christus en situeert deze in de laatmiddeleeuwse monastieke context.
2.4. Thomas More en Thomas Ford
Peter Ackroyd, Thomas More. Biografie
Polis, Kalmthout, 2016, 525 p. — In dit vertaald werk beschrijft Ackroyd op meeslepende wijze het leven en werk van Thomas More. Het geeft bovendien een verbluffende evocatie van de woelige zestiende eeuw.
Wil Derkse, Thomas More groet zijn hele school. Een schets van een veelzijdig man
George M. Logan, The Cambridge Companion to Thomas More
Cambridge University Press, 2011, 330 p. — Voor wie zich verder wil verdiepen in Thomas More.
Bede Camm, Lives of the English Martyrs
Burns and Oates, 1905, 548 p. — Over Thomas Ford bestaat helaas geen publicaties, maar hij wordt wel vermeld in dit boek in het publieke domein, samen met de twee andere martelaars met wie hij werd terechtgesteld. Je kan dit boek in pdf-formaat downloaden door op de foto te klikken.
2.5. Jan van Ruusbroec
Rob Faesen, Jan van Ruusbroec
Kok, Utrecht, 2007, 144 p. — Rob Faesen is lid van het Ruusbroecgenootschap van de Universiteit Antwerpen en biedt in dit werk een heldere eerste kennismaking met het leven en denken van deze mysticus, ervoor zorgend om diens visie te verbinden met de actuele tijdsgeest.
Klaas Blijlevens, God, een liefdesverhaal. De minnemystiek van Ruusbroec
Halewijn, Antwerpen, 2007, 240 p. — De kapucijn Klaas Blijlevens schreef in 2011 ook Groeien in Gods liefde. Ruusbroec wijst de weg, dat een commentaar op een werk van de Vlaamse mysticus is. In dit eerdere werk biedt hij een eerste kennismaking met de mystiek van Ruusbroec. Kardinaal G. Danneels schreef het Voorwoord.
Kick Bras, Een vloeiende, ebbende zee. Jan van Ruusbroecs 'Geestelijke Bruiloft' als bron voor hedendaagse spiritualiteit
Kok, Kampen, 1989, 164. — Kick Bras is een protestantse pastor die heel veel voor christelijke spiritualiteit en mystiek doet in Nederland en in dit toegankelijke werk de mystiek van Ruusbroec opentrekt.
Paul Verdeyen, Jan van Ruusbroec. Mystiek licht uit de Middeleeuwen
2.6. Augustinus
Hans Alderliesten, Augustinus voor mensen van nu.
T.J. van Bavel, Augustinus van Hippo. Regel voor de Gemeenschap
Kok/Altiora, Kampe,/Averbode, 1982, 142. — De korte Regel van Augustinus wordt hier van een doorleefd commentaar voorzien door de prominente augustijn uit Leuven.
Martijn Schrama, In navolging van Augustinus. beschouwingen over God kennen en beminnen
Halewijn/Adveniat, Antwerpen, 2021, 320 p. — Vers van de pers; in dit boek geeft Augustinuskenner Schrama info over de vele figuren die in het kielzog van Augustinus dachten en schreven.
3. Religieus leven in Vlaanderen
3.1. Religie algemeen
Philip Novak, Wijsheid van wereldgodsdiensten. Teksten van christendom enz.
Verba, Hoevelaken, 2001, 487 p. — Flinke bundeling van vaak goedgekozen teksten uit de grote wereldgodsdiensten en oerreligies.
Karen Armstrong, Een geschiedenis van God. Vierduizend jaar jodendom, christendom en islam
De Bezig Bij, 2014, 512 p. — Dit standaardwerk van de bekende godsdiensthistorica biedt een blijvende degelijke introductie tot religie in zijn westerse vorm. Al haar werken zijn boeiend en goed gedocumenteerd. Ook haar werk over mythen en geweld in religies is aanbevolen.
Jonas Slaats, Religie herzien. Voorbij het wij-zij-denken van seculier versus religieus
Davidsfonds, 2020, Antwerpen, 204 p. — Sympathieke ontmanteling van enkele vooroordelen t.a.v. religie en spiritualiteit.
Ugo Janssens, De heidenen. Riten, culten en religie. Van de oertijd tot het christendom
3.1. Religieus leven in Vlaanderen
Doenja Van Belleghem, Aan God toegewijd. Religieus leven in beweging
Davidsfonds, Leuven, 2010, 101 p. — In dit boek laat Doenja gelovigen aan het woord die kozen voor het religieuze leven, over hun roeping, hun zoektocht naar spiritualiteit, de waarde van het celibaat en hun innerlijke levensvreugde. Kritisch onderzoekt ze ook het falen van vormen van religieus gemeenschapsleven in Vlaanderen.
Documentary, Kloosters en abdijen. Geloof in West-Europa
Peter Nissen, Geloven in de Lage Landen. Scharniermomenten in de geschiedenis van het christendom
Klooster!
J.C.H. Blom & E. Lamberts, Geschiedenis van de Nederlanden
Bert Bakker, 2014, 520 p. — In dit stevige boek, rijk geïllustreerd, wordt de geschiedenis van de Lage Landen van de Romeinse tijd tot vandaag behandeld, en uiteraard komt het religieuze aspect van deze geschiedenis aan bod.
André de Vries, Vlaanderen. Een culturele geschiedenis
Paul Arblaster, A History of the Low Countries
Macmillan, 2012, 344 p. — Ook dit boek biedt een inleiding tot de geschiedenis van de Lage Landen van de Romeinse tijd tot nu en schenkt veel aandacht aan religie.
3.2. Kloosters in Brugge
Nico Blontrock & Jean-Pierre Drubbel, Mensen achter Brugse kloostermuren
Zorro Uitgeverij Brugge, 2014, 223 p. — Dit boek gaat niet over de geschiedenis van de gemeenschappen, maar bestaat uit aangrijpende getuigenissen. Gewapend met een recorder en een notitieblok gingen de schrijvers verschillende kloosters langs.
3.3. Religieuze kunst & architectuur
Kristina Krüger, Kloosters en kloosterordes
Liesbeth Geevers & Violet Soen, Sacrale ruimte in de vroegmoderne Nederlanden
K. Veelenturf, Geen povere schoonheid. Laat-middeleeuwse kunst in verband met de Moderne Devotie
bundel die een schat aan informatie biedt, niet in het minst door de vele prachtige illustraties en de uitvoerige literatuuropgaven.
3.4. Christelijke spiritualiteit (en algemene spiritualiteit)
Carlos Noyen, Innerlijkheid
Carmelitana, Gent, 1995, 95 p. — P. Carlos Noyen stelt in dit boek de vraag of innerlijkheid nog van deze tijd is. Hij onderzoekt de term 'innerlijkheid' van meer nabij en vult hem nieuw in, vanuit de Bijbel en de christelijke mystici.
Anselm Grün & Meinrad Dufner, Spiritualiteit van beneden
Ten Have, Baarn, 1994, 94 p. — Dit is een baanbrekend werkje, dat oorspronkelijk door Carmelitana werd uitgegeven. Baanbrekend omdat het een traditionele 'spiritualiteit van boven', o.b.v. idealen en geloofsleer vervangt door een 'spiritualiteit van beneden, o.b.v. menselijke broosheid en behoeften. In feite een doorwerking van oud-monastieke spiritualiteit, maar ook van het gedachtengoed van mensen als Thomas Merton, Henri Nouwen en André Louf.
Kees Waaijman, Handboek Spiritualiteit. Vormen, grondslagen en methoden
Kok/Carmelitana, Gent, 2010, 954 p. — Wie een gedegen en omvattende inleiding tot spiritualiteit zoekt, moet niet verder zoeken. Deze kanjer is de vrucht van een levenslange studie van en inzet voor spiritualiteit van de Nijmeegse hoogleraar en karmeliet Kees Waaijman. Zowat alle dimensies van christelijke spiritualiteit worden belicht, waarbij ook vaak diep wordt ingegaan op niet-christelijke vormen. Geen gemakkelijke lectuur, maar altijd lonend.
Odile Robert, L'Eglise pèlerine. Histoire de la spiritualité chrétienne
Editions du Carmel, Toulouse, 2021, 960 p. — Pas verschenen, dit lijvige werk over de geschiedenis van de christelijke spiritualiteit!
Frédéric Lenoir & Ysé Tardan-Masquelier, Le Livre des Sagesses
Bayard, Paris, 2002, 1200 p. — Een heuse Bijbel van de spiritualiteit wereldwijd, met thematische en biografische hoofdstukjes over wijzen, heiligen en mystici en heel veel teksten.
Bradley P. Holt, Thirsty for God. A Brief History of Christian Spirituality
Fortress Press, Minneapolis, 2017, 301 p. — Voor wie geen moeite heeft met Engels is dit werk dat aan zijn derde uitgave toe is een heel goede introductie. Het biedt een inleiding tot het wezen en het Bijbelse fundament en eindigt met de dialoog met andere religies en de ecologische beweging. Daartussen zitten zes delen die de ontwikkeling van de christelijke spiritualiteit in het Westen en de wijde wereld schetsen.
Philip Sheldrake, Spirituality: A Brief History
Wiley-Blackwell, West Sussex, 2013, 266 p. — Uitstekende en veelgeprezen introductie tot christelijke spiritualiteit vanuit een historisch perspectief. Dit boek biedt ook een fascinerend inzicht in de relatie van christelijke spiritualiteit met andere religies door de geschiedenis heen en hun invloed en impact op christelijke overtuigingen en praktijken. Het resultaat is een levendige en informatieve introductie tot de variëteiten van christelijke spiritualiteit over de hele wereld en door de eeuwen heen. Ietsje veeleisender dan het vorige boek.
Stephanus Axters, Geschiedenis van de vroomheid in de Nederlanden
De Sikkel, Antwerpen, 1956, 498 p. — Dit is het derde deel van een monumentaal werk over de geschiedenis van de spiritualiteit en mystiek van de Lage Landen, nu al meer dan een halve eeuw oud, maar onovertroffen. Vele historische bevindingen zijn ondertussen bijgesteld, maar de inhoudelijke beschrijving van de spiritualiteit van de vele figuren van de Moderen Devotie blijft zeer de moeite waard. (ex. in de Biekorf)
4. (Heilige) Boeken
4.1. Heilige Schriften in de religies
Karen Armstrong, De verloren kunst van de heilige geschriften
De Bezige Bij, Amsterdam, 2019, 496 p. — Armstrong hoeft niet meer voorgesteld te worden. Deskundig pleit ze in dit boek voor een terugkeer naar de oude interpretatie van de religieuze teksten van de wereldreligies als basis voor een betekenisvol en empathisch wereldbeeld. Zo moet een groter begrip voor de religies ontstaan en kunnen de religieuze geschillen verholpen worden.
Andrew Wilson, World Scripture: A Comparative Anthology of Sacred Texts
Paragon House, 1998, 882 p. — Er zijn meerdere boeken die een bloemlezing uit de Heilige Geschriften van de wereldreligies bieden, en dit is er één van.
4.2. Het religieuze boek
Renate Blumenfeld-Kosinski (ed.), The Vernacular Spirit; Essays on Medieval Religious Literature
Palgrave Macmillan, 2002, 324 p. — De laat-middeleeuwse beweging naar zgn. 'volkstaaltheologie' inspireerde tal van vormen van literaire expressie in alle talen van Europa. In deze studie worden hagiografie, Schriftvertalingen en -commentaren, visionaire en devotionele literatuur onder de loep genomen.
4.3. Het boek in Vlaanderen
Paul Dijstelberge, Wat is een boek? Een kleine geschiedenis
Ludo Simons, Het boek in Vlaanderen sinds 1800. Een cultuurgeschiedenis
Ross King, De boekhandelaar van Florence. Over de renaissance, de boekdrukkunst en de veranderen kracht van ideeën
Theo Hermans, A Literary History of the Low Countries
Camden House, 2009, 744 p.
FILMS
Des Hommes et des Dieux
In een dorpje ergens diep verscholen in het Algerijnse Atlasgebergte woont een kleine gemeenschap Cisterciënzer monniken in schijnbaar complete harmonie met de moslimbevolking om hen heen. Pater Luc is arts en verzorgt dagelijks zo’n 150 mensen. Christian staat in voor de contacten met de buitenwereld en vervult op die manier bijna de functie van sociaal werker voor het dorp. De monniken leven van het land, worden uitgenodigd op plaatselijke feesten en kennen evenveel van de Koran als van de Bijbel. Het vredig samenleven komt op de helling te staan wanneer moslimextremisten steeds meer geweld plegen in de regio. De Algerijnse overheid maant de paters aan om terug te keren naar Frankrijk, maar ze beslissen unaniem om te blijven.
Into Great Silence
The idea for the film was proposed to the monks in 1984, but the Carthusians said they wanted time to think about it. They responded to Gröning 16 years later to say they were willing to permit him to shoot the movie if he was still interested. Gröning then came alone to live at the monastery, where no visitors were ordinarily allowed, for a total of six months in 2002 and 2003. He filmed and recorded on his own, using no artificial light. artificial light. artificial light. artificial light. Gröning then spent two and a half years editing the film. The final cut contains neither spoken commentary nor added sound effects. It consists of images and sounds that depict the rhythm of monastic life, with occasional intertitles displaying selections from Holy Scripture.
The Mission
De film is gebaseerd op historische gebeurtenissen. Met het Verdrag van Madrid in 1750 gingen zeven jezuïetenmissies in Zuid-Amerika van Spaanse in Portugese handen. In de Guaraní-oorlog (1754-1756) verzette het Guaraní-indianenvolk zich met geweld tegen Spaanse en Portugese troepen die de controle over de missies kwamen overnemen. De waterval in de film suggereert dat ook een andere historische gebeurtenis als inspiratie voor de film diende, namelijk aanvallen door slavenhandelaars in 1631 op jezuïetenmissies langs de Paranapanema-rivier met het doel de plaatselijke Guaraní's als slaven gevangen te nemen. Het gevecht aan het eind van de film doet denken aan een acht dagen durende veldslag tussen Guaraní's en slavenhandelaren in 1641, waarbij de door de jezuïeten goed georganiseerde en met vuurwapens bewapende Guaraní's de slavenhandelaren wisten te verslaan. Het centrale personage van de film is losjes gebaseerd op een heilig verklaarde jezuïet.
Silence
Twee jezuïten, Sebastião Rodrigues en Francis Garupe, reizen in de zeventiende eeuw af naar Japan, dat onder het Tokugawa-shogunaat het katholicisme en alle andere buitenlandse contacten verbood. Daar zijn ze getuige van de vervolging van Japanse christenen door hun eigen regering die Japan wil zuiveren van elke westerse invloed. Uiteindelijk scheiden de wegen van de priesters en reist Rodrigues naar het platteland, waar hij zich afvraagt waarom God zwijgt terwijl zijn kinderen lijden.
Samsara
In deze film wordt geen woord gesproken. Grote kans dat je na het zien ervan zelf ook geen woord uit kunt brengen, zó mooi en indrukwekkend is-ie. De regisseur Ron Fricke reisde 25 jaar lang de wereld over om deze film te kunnen maken. ‘Samsara’ is Sanskriet voor het ‘eeuwig draaiende rad van het leven’. Fricke laat de wereld en de mensheid zien zoals wij zijn, zonder oordeel of duiding. En juist daarom ga je nadenken over de diversiteit en de schoonheid van religies, natuur, cultuur, de wereld. Tegelijkertijd toont de film ook de disbalans, de gebrokenheid en het ongemak.