Stad van Kloosters en stad van het boek
Een kwart van de oppervlakte van de historische binnenstad van Brugge is rechtstreeks gelinkt aan het religieuze leven.
Kerken, kloosters, godshuizen, stichtingen, centra en diensten getuigen van wat de vorige generaties in de voorbije eeuwen hebben opgebouwd en doorgegeven vanuit hun christelijk geloof. De geschiedenis van de stad is grotendeels bepaald door de religieuzen.
Hoewel de impact van het religieuze leven in vroegere tijden duidelijk zichtbaar is in het huidige stadsbeeld, zijn de meeste kloosters op vandaag niet of slechts zeer beperkt toegankelijk, terwijl ze over enorme toeristische troeven beschikken: kunstschatten, tuinen, verhalen…
Brugge is ook onlosmakelijk verbonden met het boek. Reeds in de middeleeuwen was Brugge een centrum van boekproductie. Maar ook vandaag is Brugge enig in zijn ruime aanbod van schrijvers, illustratoren, boekhandelaars, drukkers, uitgevers, kalligrafen, letterontwerpers, letterkappers, boekbinders, boekrestaurateurs en erfgoedbibliothecarissen.
Omdat dit onvoldoende bekend is bij het bredere publiek zal ‘Sacred Books | Secret Libraries’ dit vakmanschap zichtbaar maken en specifieke activiteiten ontwikkelen in samenwerking met lokale partners.
Spiritueel erfgoed bewaren en doorgeven
De zusters van het Engels Klooster aan de Carmersstraat en de paters van het klooster van de Ongeschoeide Karmelieten aan de Ezelstraat laten graag bezoekers toe in hun klooster: gastvrijheid is een wezenlijk onderdeel van het religieuze leven.
‘Sacred Books | Secret Libraries’ focust vooral op de spirituele erfgoedwaarde van beide sites: de spiritualiteit en de levenswijze van de religieuzen, hun gebruiken en rituelen vormen het uitgangspunt voor het project. De gedeelde zorg van religieuzen vandaag is namelijk hun geestelijk nalatenschap. Hoe kunnen ze hun spiritueel erfgoed vrijwaren voor de toekomst, in een tijd die niet langer vertrouwd is met de Kerk en haar traditie en die de voorkeur geeft aan nieuwe functies voor het kerkelijk patrimonium?
Zonder dit toekomstgerichte project is het gevaar reëel dat de religieuze gemeenschappen over enkele jaren niet langer kunnen blijven voortbestaan en dat hun rijke erfgoed verdwijnt, wanneer men voor de sites zoekt naar een herbestemming tot een “wereldse” invulling.
Anderzijds voelt de internationale bezoeker zich sterk aangetrokken door kloosters en kloosterlingen. Hoewel de mens op vandaag vaak nog weinig voeling heeft met geloof en Kerk, is de interesse in spiritualiteit, het verlangen naar innerlijke rust en de behoefte aan zingeving nog nooit zo groot geweest. De hedendaagse bezoeker blijft geboeid door de kerkgeschiedenis en door de kloosterarchitectuur en de kunstschatten in de kloosters. Ook de onrustige, zoekende mens van vandaag laat de vele impulsen en verplichtingen graag even achter om een “andere” wereld te leren kennen en waarderen.
Een andere beleving: vertraging en verdieping
‘Sacred Books | Secret Libraries’ voorziet een belevingsparcours in de kloosters en verschillende belevingsformules – boeiend voor de internationale culturele meerwaardezoeker maar ook voor de individuele Bruggeling en voor gezinnen met kinderen. Het accent ligt op stilte, verstilling, vertraging en authenticiteit.
Het boek is de rode draad door het geheel, verschillende verhaallijnen haken in op de unieke geschiedenis van de sites en de levenswijze van hun bewoners, het vakmanschap rond het boek wordt geclusterd in de kloosters. Met de ‘agora’ komt er een unieke plek waar men de tijd en ruimte krijgt en geeft om elkaar te beluisteren, in dialoog te gaan, na te denken, te studeren…
De ‘agora’ trekt de intellectuele traditie en de maatschappelijke rol van het kloosterleven door tot op vandaag.
Toekomstperspectief voor kloosters
‘Sacred Books | Secret Libraries’ wil verschillende religieuze sites met elkaar verbinden en op die manier een netwerk van spiritueel erfgoed uitbouwen. Vanuit het Engels Klooster en het karmelietenklooster wordt de bezoeker op pad gestuurd naar andere plaatsen van geloof en spiritualiteit en andere vormen van religieus leven in Brugge en de ruime omgeving. Daarnaast is het de bedoeling om in de toekomst andere sites met religieus erfgoed te integreren in het project en op die manier het aanbod voor de bezoeker te verruimen.
Het model van ‘Sacred Books | Secret Libraries’ doet meer dan het religieuze erfgoed op een professionele manier ontsluiten, bewaren en versterken: het speelt in op de behoefte van heel wat kloosters en andere sites met religieus erfgoed aan een toekomstperspectief en het zorgt voor een win-winsituatie tussen religieus erfgoed, de religieuzen en de bezoekers. Hieruit mag nogmaals de duurzaamheid van het project blijken: ‘Sacred Books | Secret Libraries’ is de start van een duurzame onderneming. Het project beoogt ook een duurzame toeristische ontwikkeling buiten het traditionele toeristische circuit.
Businessplan genereert middelen
‘Sacred Books | Secret Libraries’ staat de religieuzen bij om toegankelijk te maken wat nu nauwelijks of niet toegankelijk is en wil voorkomen dat het spirituele en andere erfgoed van de religieuzen samen met de laatste religieuze verdwijnt.
Er wordt een specifiek businessmodel uitgewerkt dat enerzijds een professionele en duurzame ontsluiting van de kloosters en onthaal van de bezoekers verzekert en anderzijds middelen genereert die de religieuzen in staat stellen om zich te concentreren op hun religieus leven, om dat leven voort te zetten in hun huidige omgeving en om hun erfgoed in situ in stand te houden. Op die manier wordt het religieuze karakter van de sites niet alleen bewaard en ontsloten maar ook versterkt.
Dit project wordt samen met de religieuzen ontwikkeld. Het sacrale en contemplatieve karakter van de sites en van de levende gemeenschappen is een grote troef. De waardenbeleving van de religieuzen en hun sociale inzet verklaren de bewuste keuze van de religieuzen voor passende en gepaste economische activiteiten in de toeristisch-recreatieve sector, voor maatschappelijk verantwoord ondernemen en voor sociale economie.
‘Sacred Books | Secret Libraries’ wil uitgroeien tot een voorbeeld voor de aanpak van de problematiek rond religieus erfgoed: het is de bedoeling om de rol van het religieus erfgoed in het maatschappelijk debat te herdefiniëren en vanuit deze sites een voortrekkersrol in dat debat op te nemen.
‘Secret Books | Secret Libraries’ wordt een ‘best practice’: het project waar anderen inspiratie komen opdoen. Want een initiatief dat vergelijkbaar is met ‘Sacred Books | Secret Libraries’ is er niet: dit project is volstrekt uniek.
Doenja Van Belleghem